Κύηση και Επιληψία

Η κύηση και η επιληψία είναι ένα σημαντικό ιατρικό θέμα που απαιτεί εξειδικευμένη προσέγγιση, καθώς η παρουσία επιληψίας στην εγκυμοσύνη δημιουργεί ανασφάλειες τόσο για τη μητέρα όσο και για το έμβρυο.

Οι γυναίκες με επιληψία που σκέφτονται να τεκνοποιήσουν ή βρίσκονται ήδη σε εγκυμοσύνη συχνά εκφράζουν ειδικές ανησυχίες, οι οποίες είναι εύλογες και τεκμηριωμένες.

Αυτές οι ανησυχίες αφορούν κυρίως την επίδραση της επιληψίας και των φαρμάκων στην εγκυμοσύνη και στο έμβρυο, καθώς και στις προκλήσεις της μητρότητας με μια χρόνια νευρολογική πάθηση.

Παρακάτω θα απαντήσουμε και θα αναλύσουμε όλες τις ερωτήσεις που προκύπτουν, όσο το δυνατόν πιο απλά και κατανοητά.

Μπορεί μια γυναίκα με επιληψία να έχει μια εγκυμοσύνη χωρίς επιπλοκές;

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για τη μητέρα;

Οι περισσότερες γυναίκες με επιληψία έχουν φυσιολογική κύηση και τοκετό. Οι κρίσεις μπορεί να αυξηθούν, να μειωθούν ή να παραμείνουν σταθερές κατά την κύηση.

Η εγκυμοσύνη στις γυναίκες με επιληψία ενέχει αυξημένο κίνδυνο για συγκεκριμένες επιπλοκές, ο οποίος ωστόσο μπορεί να περιοριστεί σημαντικά με τη σωστή φροντίδα και παρακολούθηση.

1. Αυξημένος κίνδυνος επιληπτικών κρίσεων

Οι ορμονικές και μεταβολικές αλλαγές κατά την κύηση μπορεί να επηρεάσουν το κατώφλι των επιληπτικών κρίσεων.

Περίπου το 15-30% των εγκύων με επιληψία εμφανίζει αύξηση της συχνότητας των κρίσεων, ιδιαίτερα εάν δεν έχει επιτευχθεί πλήρης έλεγχος πριν τη σύλληψη.

Οι τονικοκλονικές κρίσεις αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή, καθώς σχετίζονται με υποξία, τραυματισμούς και πρόωρο τοκετό.

2. Αλληλεπίδραση με αντιεπιληπτικά φάρμακα

Οι φυσιολογικές αλλαγές στην εγκυμοσύνη (π.χ. αύξηση όγκου πλάσματος, ταχύτερη ηπατική κάθαρση), μειώνουν τις συγκεντρώσεις των φαρμάκων στο αίμα.

Εάν δεν παρακολουθούνται τα επίπεδα, ενδέχεται να προκύψει υποδοσολογία και αύξηση κρίσεων.

Αντίθετα, η υπερδοσολογία αυξάνει τον κίνδυνο τοξικότητας και πλακουντιακής διαταραχής.

3. Κίνδυνοι από τις επιπλοκές των κρίσεων

Οι επιληπτικές κρίσεις κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σχετίζονται με:

• Ατυχήματα (πτώσεις, τραύματα στο κεφάλι).

• Μειωμένη παροχή οξυγόνου προς τη μητέρα και το έμβρυο.

• Αποκόλληση πλακούντα, ειδικά μετά από τονικοκλονική κρίση.

• Αυξημένο στρες και κίνδυνο για πρόωρο τοκετό.

4. Ψυχολογικές και συναισθηματικές επιπτώσεις

Υψηλά ποσοστά άγχους και κατάθλιψης έχουν καταγραφεί σε εγκυμονούσες με επιληψία, ιδιαίτερα λόγω του φόβου επιπλοκών και τερατογένεσης.

Η επιληψία, σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις της εγκυμοσύνης, επιβαρύνει την ψυχολογική ευεξία.

Ωστόσο, μια γυναίκα με επιληψία μπορεί να έχει μια εγκυμοσύνη χωρίς επιπλοκές, εφόσον υπάρχει η κατάλληλη ιατρική παρακολούθηση και η σωστή φαρμακευτική διαχείριση. Αυτό επιβεβαιώνεται από πληθώρα επιστημονικών μελετών και κατευθυντήριων οδηγιών διεθνών οργανισμών, όπως η American Academy of Neurology (AAN) και η International League Against Epilepsy (ILAE).

Ποσοστά φυσιολογικής κύησης

Περίπου το 95% των γυναικών με επιληψία γεννούν υγιή βρέφη χωρίς σοβαρές επιπλοκές.

Ο κίνδυνος επιπλοκών είναι αυξημένος, αλλά όχι αποτρεπτικός, αφού με την κατάλληλη φροντίδα, οι κυήσεις εξελίσσονται ομαλά.

Παράγοντες που μειώνουν τον κίνδυνο

• Μονοθεραπεία με φάρμακο χαμηλού τερατογόνου δυναμικού (π.χ. λαμοτριγίνη, λεβετιρασετάμη).

• Έλεγχος των κρίσεων πριν τη σύλληψη και κατά την κύηση.

• Συστηματική παρακολούθηση από μαιευτήρα & νευρολόγο.

• Προγεννητική φροντίδα, συμπεριλαμβανομένης της λήψης υψηλής δόσης φυλλικού οξέος.

Κίνδυνοι και τρόποι αντιμετώπισης

Αν και υπάρχει αυξημένος κίνδυνος συγγενών ανωμαλιών (2-5% έναντι 1-2% στο γενικό πληθυσμό), αυτός δεν αποκλείει μια υγιή κύηση. Η έγκαιρη ρύθμιση της φαρμακευτικής αγωγής είναι καθοριστική για την αποτροπή επιπλοκών.

Η επιληψία είναι το συχνότερο νευρολογικό πρόβλημα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι μαιευτήρες με τους νευρολόγους. Ποσοστό άνω του 95% των γυναικών που λαμβάνουν κατάλληλη αντιεπιληπτική αγωγή και παρακολουθούνται τακτικά, έχουν φυσιολογική  εγκυμοσύνη, ενώ οι περισσότερες επιπλοκές οφείλονται σε ανεπαρκή νευρολογική παρακολούθηση και θεραπεία.

Παρακολούθηση της εγκύου

Επιβάλλεται η τακτική μαιευτική και νευρολογική παρακολούθηση για τον έλεγχο πολλών παραμέτρων όπως η μέτρηση των επιπέδων φαρμάκων στο αίμα, αφού οι φαρμακοκινητικές ιδιότητες τους μεταβάλλονται στην εγκυμοσύνη.

Απαραίτητος είναι ο σχεδιασμός πλάνου παρακολούθησης και η διενέργεια εξετάσεων όπως υπερηχογράφημα β' επιπέδου και άλλες προγεννητικές εξετάσεις για τον έλεγχο ανατομικών ανωμαλιών του εμβρύου.

Φαρμακευτική αγωγή

Καλή ρύθμιση της αντιεπιληπτικής αγωγής πριν και κατά την κύηση.

Συνιστάται η χρήση μονοθεραπείας σε χαμηλότερη δυνατή δόση και προτιμώνται φάρμακα όπως η λαμοτριγίνη και η λεβετιρασετάμη, με καλύτερο προφίλ ασφαλείας. Η χορήγηση των αντιεπιληπτικών δεν πρέπει να διακοπεί κατά τον τοκετό.

Συνιστάται η λήψη φυλλικού οξέος 4-5 mg/ημέρα πριν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, για μείωση του κινδύνου ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα του εμβρύου.

Μεγάλη σημασία έχει η αποφυγή εκλυτικών παραγόντων κρίσεων, όπως: η έλλειψη ύπνου, η υπογλυκαιμία, το άγχος, η αφυδάτωση, κλπ.

Ποια είναι η πιθανότητα να κληρονομήσει το παιδί την επιληψία;

Η επιληψία έχει γενετικό υπόβαθρο σε ορισμένες μορφές, αλλά ο απόλυτος κίνδυνος παραμένει χαμηλός. Αν η μητέρα έχει επιληψία, ο κίνδυνος για το παιδί είναι 5-8% (σε σύγκριση με ~1% στο γενικό πληθυσμό).

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για το έμβρυο;

Το έμβρυο μιας εγκύου με επιληψία διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο για συγγενείς ανωμαλίες, υποξία και νευροαναπτυξιακές διαταραχές, κυρίως λόγω της φαρμακευτικής αγωγής και των μη ελεγχόμενων κρίσεων. Ο κίνδυνος για συγγενείς ανωμαλίες στο νεογνό γυναικών με επιληψία κυμαίνεται μεταξύ 2-5%, σε σύγκριση με ~1-2% στον γενικό πληθυσμό.

Η σωστή επιλογή φαρμάκου, η μονοθεραπεία, η χρήση φυλλικού οξέος και η τακτική παρακολούθηση, αποτελούν τα βασικά μέτρα για τη μείωση των κινδύνων αυτών.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος προέρχεται από τις τονικοκλονικές κρίσεις, που μπορεί να προκαλέσουν υποξία, πρόωρο τοκετό ή αποκόλληση πλακούντα.

Ωστόσο, με κατάλληλη ιατρική παρακολούθηση και φαρμακευτική αγωγή, οι περισσότεροι κίνδυνοι μπορούν να μειωθούν σημαντικά.

Μπορεί μια γυναίκα με επιληψία να γεννήσει με φυσιολογικό τοκετό;

Ναι, μια γυναίκα με επιληψία μπορεί να γεννήσει κολπικά και μάλιστα αυτό αποτελεί τη συνιστώμενη μέθοδο τοκετού στις περισσότερες περιπτώσεις, υπό την προϋπόθεση ότι η εγκυμοσύνη και η επιληψία είναι σωστά ρυθμισμένες και παρακολουθούνται ιατρικά.

Η σύσταση των διεθνών επιστημονικών εταιρειών: Royal College of Obstetricians and Gynaecologists (RCOG) και American Academy of Neurology (AAN) αναφέρουν ότι:

“Η επιληψία από μόνη της δεν αποτελεί ένδειξη καισαρικής τομής.”

Η απόφαση για τον τρόπο τοκετού πρέπει να βασίζεται σε μαιευτικά κριτήρια, και όχι στην παρουσία της επιληψίας.

Η καισαρική τομή προτείνεται μόνο σε περιπτώσεις συνεχόμενων ή ανεξέλεγκτων επιληπτικών κρίσεων στο 3ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, σε έντονο άγχος της γυναίκας, σε περίπτωση επιληπτικής κατάστασης (status epilepticus) και εάν η γυναίκα δεν μπορεί να επικοινωνήσει στη διάρκεια του τοκετού λόγω επιληπτικών κρίσεων.

Θηλασμός και Επιληψία: Επιτρέπεται;

Σύμφωνα με διεθνείς οδηγίες (American Academy of Neurology, Royal College of Obstetricians and Gynaecologists, AAP), ο θηλασμός είναι ασφαλής για τις περισσότερες μητέρες με επιληψία, ακόμα και υπό φαρμακευτική αγωγή και συνιστάται λόγω των πολυάριθμων οφελών για το νεογνό.

Συστάσεις από διεθνείς οργανισμούς

American Academy of Neurology (AAN, 2009):

"Τα οφέλη του θηλασμού υπερτερούν σαφώς των κινδύνων από την έκθεση σε φαρμακευτική αγωγή μέσω του μητρικού γάλακτος."

World Health Organization (WHO):

"Ο θηλασμός θα πρέπει να συνιστάται ενεργά σε όλες τις γυναίκες με επιληψία, εκτός εξαιρέσεων."

Όλα τα αντιεπιληπτικά φάρμακα διέρχονται στο μητρικό γάλα, αλλά σε ποσότητα που συνήθως είναι αρκετά μικρότερη από εκείνη που μεταφέρεται στο έμβρυο μέσω του πλακούντα στην κύηση.

Τα επίπεδα των αντιεπιληπτικών φαρμάκων στο αίμα του νεογνού είναι καλό να ελέγχονται.

Τα περισσότερα αντιεπιληπτικά φάρμακα θεωρούνται ασφαλή για το θηλασμό και έτσι οι μητέρες με επιληψία θα πρέπει να ενθαρρύνονται να θηλάσουν.

Συμπερασματικά

Οι περισσότερες γυναίκες με επιληψία μπορούν να έχουν υγιή κύηση και νεογνό, εφόσον υπάρχει καλή συνεργασία με τον μαιευτήρα και τον νευρολόγο Η κατάλληλη επιλογή φαρμάκου, η σωστή παρακολούθηση και η προετοιμασία πριν τη σύλληψη είναι καθοριστικής σημασίας.

Η επιληψία δεν αποτελεί απόλυτη αντένδειξη για την εγκυμοσύνη. Με κατάλληλο σχεδιασμό, εξατομικευμένη θεραπεία και πολυεπιστημονική προσέγγιση, οι περισσότερες γυναίκες με επιληψία μπορούν να έχουν μια υγιή εγκυμοσύνη και τοκετό χωρίς σοβαρές επιπλοκές.

Συνοπτικά:

1 )  Εγκυμοσύνη με ασφάλεια και σωστή προετοιμασία. Η εγκυμοσύνη στις γυναίκες με επιληψία είναι συνήθως επιτυχής, με υγιή νεογνά, εφόσον τηρούνται:

• Καλός έλεγχος των κρίσεων

• Επιλογή κατάλληλων φαρμάκων

• Στενή συνεργασία με τον Γυναικολόγο και τον Νευρολόγο

2)  Χρειάζεται προσεκτικός σχεδιασμός πριν τη σύλληψη και κατά την διάρκεια της κύησης.

• Ανασκόπηση του ιστορικού επιληψίας: τύπος κρίσεων, συχνότητα, τελευταία κρίση.

• Επανεκτίμηση φαρμακευτικής αγωγής. Αντικατάσταση φαρμάκων υψηλού κινδύνου.

• Έλεγχος επιπέδων φαρμάκου στο αίμα πριν και κατά την κύηση.

3)  Προστασία έναντι ενδεχόμενης φαρμακευτικής επίδρασης με λήψη φυλλικού οξέος.

4)  Συχνή παρακολούθηση επιπέδων φαρμάκων, εξέταση για συγγενείς ανωμαλίες στο β’ τρίμηνο με ειδικό υπερηχογράφημα (β' επιπέδου).

5)  Θηλασμός μετά τον τοκετό με παρακολούθηση του νεογνού για πιθανές ήπιες παρενέργειες.

Τελική επιστημονική σύσταση:

Η επιληψία δεν αποτελεί αντένδειξη εγκυμοσύνης, αλλά απαιτεί εξειδικευμένο ιατρικό χειρισμό. Στο Ιατρείο μας είμαστε διαρκώς στο πλάι σας για να διασφαλίσουμε την κύηση και τον τοκετό, με μέγιστη ασφάλεια για εσάς και τα βρέφη σας.